ОЮУНЫ ӨМЧ,ТЕХНОЛОГИ ДАМЖУУЛАЛТ
НЭГ. ОЮУНЫ ӨМЧИЙН ЭРХИЙН ХАМГААЛАЛТ
Оюуны өмч гэж юу вэ?
Оюуны өмчийн эрхзүйн орчин
Оюуны өмчийн тухай хууль (2020 оны 12 дугаар сарын 01-ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө.)
Патентын тухай хууль (шинэчилсэн найруулга 2021 оны 05 сарын 06)
Зохиогчийн эрхийн тухай хууль (шинэчилсэн найруулга 2021 оны 05 сарын 06)
Барааны тэмдэг газарзүйн заалтын тухай хууль (шинэчилсэн найруулга 2010 оны 06 сарын 10)
Оюуны өмчийн төрөл
Оюуны өмчийг ерөнхийдөө 2 хуваадаг.
1. Аж үйлдвэрийн өмч
2. Зохиогчийн эрх
Аж үйлдвэрийн өмчид хамаарах бүтээл бол аж үйлдвэр, түүний хөгжилтэй салшгүй холбоотой бүтээл бөгөөд улсын бүртгэлд орж эрхийн хамгаалалт хийснээр түүнийг захиран зарцуулах онцгой эрх үүснэ.
Аж үйлдвэрийн өмч:
• Шинэ бүтээл
• Ашигтай загвар
• Бүтээгдэхүүний загвар
• Барааны тэмдэг
• Газар зүйн заалт
Эдгээр аж үйлдвэрийн өмчид хамаарах бүтээлд буюу шинэ бүтээл, ашигтай загвар, бүтээгдэхүүний загвар, барааны тэмдгийг эрхийн хамгаалалт хийлгэхийн тулд Оюуны Өмчийн Газар (ОӨГ)-т мэдүүлэг бүрдүүлэн өгч, тодорхой хэмжээний шалгуур хангасан тохиолдолд эрх эзэмшигчид нь албан ёсоор патент (шинэ бүтээл, ашигтай загвар, бүтээгдэхүүний загвар) эсвэл гэрчилгээ (барааны тэмдэг, газар зүйн заалт) олгосноор хүчин төгөлдөр болдог.
Эрхийн хамгаалалт хийгдсэн оюуны өмч бол зөвхөн тухайн улсын нутаг дэвсгэрт зөвхөн эрх эзэмшигч нь захиран зарцуулдаг эрхтэй юм. Өөрөөр хэлбэл монопол эрх болно. Эрх эзэмшигч нь энэхүү давуу эрхээ ашиглан бизнесийн үйл ажиллагаа явуулах, эсвэл эрхээ бусдад лицензээр хэрэглүүлэх, худалдах гэх мэтээр ашиглаж, эдийн засгийн үр ашиг хүртэнэ.
Зохиогчийн эрхийн бүтээлд оюуны бүтээлч үйл ажиллагаагаар туурвисан шүлэг, дуу, тууж, жүжгийн зохиол, уран зураг, компьютерын программ зэрэг бүтээл орно. Зохиогчийн эрхийн бүтээл нь бүтээлийг туурвингуут шууд (автоматаар) эрх нь үүсдэг онцлогтой. Харин бүтээлийнхээ талаар материал бүрдүүлэн ОӨГ-т мэдүүлэг гарган, бүтээлдээ зохиогчийн эрхийн гэрчилгээ авч бүртгүүлж болдог.
Оюуны өмчийн мэдүүлэг гаргах тухай
a. Эрдэм шинжилгээ, судалгааны ажлын үр дүн
Инновацын тухай хууль (линк), Улсын төсвийн санхүүжилтээр гүйцэтгэсэн эрдэм шинжилгээ, туршилт, зохион бүтээх ажлын үр дүнд бий болсон оюуны өмчийг өмчлүүлэх, эзэмшүүлэх журам (линк)-ын хэрэгжилтийг хангах үүднээс ШУА-ийн Технологи дамжуулах журам (линк)-ыг 2017 онд батлагдсан. Журмыг үндэслэн 2012 оноос хойш улсын төсвийн хөрөнгөөр гүйцэтгэсэн судалгааны ажлын үр дүнд бий болсон оюуны өмчийн эзэмшигчийн эрхийг хувь судлаачаас байгууллагын өмчлөлд шилжүүлэх ажлыг зохион байгуулж эхэлсэн.
Оюуны өмчийг эзэмших тухай
Дараах тохиолдолд ШУА (харьяа хүрээлэн) оюуны бүтээлийг эзэмшинэ (Технологи дамжуулах журам 5.1). Үүнд:
• ШУА-ийн нөөц, эрдэм шинжилгээний зардал ашиглан бүтээсэн,
• ШУА-иас цалин, хөлс, тэтгэлэг авч хэрэгжүүлсэн судалгааны үр дүнд бүтээсэн,
• Албан үүргийн эсвэл гэрээгээр хүлээсэн үүргийн дагуу бүтээсэн,
• Иргэн хуулийн этгээдтэй ШУА-ийн байгуулсан гэрээт болон захиалгат судалгааны гэрээнд өөрөөр заагаагүй.
• Улсын төсвийн хөрөнгөөр (Жишээ нь: ШУТСан) гүйцэтгэх судалгааны ажлын гэрээнд өөрөөр заагаагүй
Дараах тохиолдолд зохион бүтээгч, зохиогч оюуны бүтээлийг эзэмшинэ (Технологи дамжуулах журам 5.2). Үүнд:
• Технологи дамжуулах журам 5.1-д заасан оюуны бүтээлийг ШУА эзэмших эрх үүсээгүй,
• ШУА оюуны бүтээлийг эзэмших эрхээсээ татгалзсан (Маягт А1- татах линк),
• Зохион бүтээгч, зохиогч албан үүргийн дагуу болон гэрээгээр хүлээсэн үүргийн дагуу бүтээгээгүй,
• Зохион бүтээгч, зохиогч нь үндсэн ажлын цагаас бусад цагт, ШУА-иас гадуур бүтээсэн,
• Албан болон гэрээгээр хүлээсэн үүргийн дагуу боловч бие даасан судалгаа, туршилт хийхдээ ШУА-ийн нөөцийг төлбөртэйгөөр ашиглан бүтээсэн
Технологи задлах маягт (Маягт А2-татах линк)
Оюуны бүтээлдээ эрхийн хамгаалалт хийлгэх зохион бүтээгч, зохиогчид “Технологи задлах маягт”-ыг бөглөн ШУА-ийн Инновац, технологийн хэлтэс (ШУА-ийн төв байр 404 тоот/Оюуны өмч, технологи хариуцсан мэргэжилтэн otgontuya@mas.ac.mn-линкээр)-т ирүүлнэ. Ирүүлсэн маягтын дагуу оюуны бүтээлийг бүртгэн урьдчилсан хайлт хийж, дүгнэлт гаргана.
Бүтээлийн дэлгэрэнгүй тайлбар
ШУА нь Оюуны бүтээлд урьдчилсан хайлт хийж, дүгнэлт гаргасны дараа зах зээлд нэвтрүүлэх боломжтой эсвэл захиалгат төсөл, судалгааны ажлын гэрээнд оюуны өмчийн эрхийг хамгаалах үүрэг хүлээсэн бол бүтээлд эрхийн хамгаалалт хийлгэнэ.
Зохион бүтээгч нь эрхийн хамгаалалт хийлгэхэд шаардлагатай бүтээлийн талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл, тодорхойлолтыг ирүүлнэ.
Оюуны өмчийн өргөдөл
ШУА нь эрхийн хамгаалалт хийлгэхэд шаардагдах баримт бичгийг бүрдүүлэх, монгол, гадаад болон олон улсын оюуны өмчийн байгууллагад мэдүүлэг гаргах ажлыг зохион байгуулна.
Зохион бүтээгч, зохиогч нь оюуны өмчийн байгууллагаас баталсан маягтын дагуу гаргасан өргөдлийн маягтыг бөглөж ШУА-д ирүүлнэ (Патентын тухай хууль 16.1).
Өргөдлийн маягтыг доорх холбоосоор татна уу.
• Шинэ бүтээл, ашигтай загварын мэдүүлгийн маягт татаж авах
• Барааны тэмдэг, Газарзүйн заалтын мэдүүлгийн маягт татаж авах
• Зохиогчийн эрхийн мэдүүлгийн маягт татаж авах
Оюуны өмчийн тодорхойлолт
Шинэ бүтээл, ашигтай загварын тодорхойлолт нь тухайн шийдлийн техникийн өмнөх түвшнээс онцгой ялгарах шинж чанарыг тусгаж, хамаарах салбарын мэргэжлийн хүн хэрэгжүүлж болохуйц байдлаар бүрэн, тодорхой тайлбарлан бичсэн мэдээлэл байна. Шинэ бүтээл, ашигтай загварын тодорхойлолтод дараах зүйлийг тусгана (Патентын тухай хууль 17.1):
• шийдлийн нэр;
• шийдлийн хамаарах болон ашиглагдах салбар;
• дэвшүүлж байгаа шийдэлтэй төсөөтэй шийдлийн мөн чанар;
• төсөөтэй шийдлүүдийн дутагдал;
• дэвшүүлж байгаа шийдлийн зорилго;
• дэвшүүлж байгаа шийдлийн мөн чанар;
• шийдлийг бодитоор хэрэгжүүлэх арга;
• шаардлагатай тохиолдолд шийдлийн мөн чанарыг тайлбарлах зураг.
Бүтээгдэхүүний загварын тодорхойлолтод тухайн бүтээгдэхүүний загварын гадаад дүрс, хийц, хэлбэр, өнгө, бүтцийн болон хээ чимэглэлийн шинэ болон өвөрмөц шинжийг тодорхойлон бичнэ.
Барааны тэмдэг нь үг, дүрс, үсэг, тоо, гурван хэмжээст дүрс, өнгө, өнгөний хослол, дуу авиа, үнэр, эсхүл тэдгээрийг хосолсон байдлаар илэрхийлэгдэж болно.
Оюуны өмчийн мэдүүлэг, хүсэлт гаргах
ШУА нь эрхийн хамгаалалт хийлгэхэд шаардагдах баримт бичгийг бүрдүүлэх, монгол, гадаад болон олон улсын оюуны өмчийн байгууллагад мэдүүлэг гаргах ажлыг зохион байгуулна.
Оюуны өмчийн үйлчилгээний хураамж
Оюуны өмчийн эрхийн хүчинтэй хугацаа
Патент нь дараах хугацаанд хүчинтэй байна (Патентын тухай хууль 40-р зүйл).
• шинэ бүтээлийн патент анхдагч огнооноос хойш 20 жил;
• ашигтай загварын патент анхдагч огнооноос хойш 10 жил;
• бүтээгдэхүүний загварын патент анхдагч огнооноос хойш 15 жил.
Гэрчилгээ нь дараах хугацаанд хүчинтэй байна (Барааны тэмдэг, газарзүйн заалтын тухай хууль 9.3, 25.3).
• Барааны тэмдгийн гэрчилгээ анхдагч огнооноос хойш 10 жил (сунгалт 10 жилээр)
• Газар зүйн заалтын бүртгэл анхдагч огнооноос эхлэн хүчинтэй байх бөгөөд тодорхой хугацаагаар хязгаарлагдахгүй.
• Зохиогчийн амины эрхийг хугацаа хязгаарлахгүй хамгаална (Зохиогчийн эрхийн тухай хууль 14-р зүйл).
o Зохиогчийн бүтээл ашиглах онцгой эрх нь зохиогчийн насан туршид болон нас барснаас хойш 50 дахь жилийн 12 дугаар сарын 31-ний өдрийг дуустал хугацаанд хүчин төгөлдөр байна.
