Сансрын нисгэгчид сансарт гарахаас өмнө сансар огторгуйд амьдрах чадварыг шалгахаар амьтдыг сансарт нисгэдэг байна. Өнөөдрийш хүртэл үндэсний 7 сансрын хөтөлбөр амьтдыг сансарт илгээсэн ба Эдгээр сансрын хөтөлбөрийн эзэд нь Франц, Иран, Япон, Хятад, Аргентин, АНУ, ЗХУ юм. Сансар огторгуйд шавж, яст мэлхий, сармагчин зэрэг олон төрлийн амьтдыг сансарт хөөргөж байв.
АНУ 1948-1961 онд сармагчингуудтай олон тооны нислэг үйлдсэн бол Франц 1983-1996 онд мөн сармагчин хөөргөжээ. Харин ЗХУ хөтөлбөрийн дагуу тойрог замд сансрын нислэг хийхээр нохой илгээсэн түүхтэй. Эрдэмтдийн сансарт илгээсэн анхны амьтдын талаар сонирхуулж байна.
1. Жимсний ялаа - 1947 оны 2-р сарын 20
АНУ 1947 оны 2-р сарын 20-нд Нью-Мексикогийн Уайт Элсэнд байрлах пуужингийн төвөөс хөөргөсөн V-2 пуужингаар жимсний ялааг сансарт илгээжээ. Сансрын нислэгийн гол зорилго нь хэт өндөрт жимсний ялааны цацраг туяанд өртөх нөлөөг судлах явдал байв. Учир нь жимсний ялаа нь удамшлын болон эсийн түвшинд хүмүүстэй тун төстэй байдаг тул туршилтын сайн субъект болдог аж. Улмаар V-2 пуужингаас олдсон жимсний ялаа амьд байжээ.
2. II Альберт (Резус сармагчин) - 1949 оны 6-р сарын 14
Сансарт гарсан анхны сармагчин бол Альберт II нэртэй резус төрлийн сармагчин байв. 1949 оны 6-р сарын 14-нд анхны Альбертыг тээсэн пуужин сансарт хөөрж чадаагүй ч Альберт II -г суулгасан пуужин сансарт гарч чаджээ. Анхны Альберт сармагчин өөрийг нь авч явсан пуужин бүтэлгүйтэх хүртэл ердөө 39 милийн зайд л хөөрж чаджээ. Харин Альберт II -ын хувьд 83 милийн зайд хүрсэн ч, шүхрээр буух үедээ нас барсан байна. АНУ 1950, 1960-аад оны үед мэдрэгч суулгасан олон тооны сармагчны төрөл зүйлийг илгээж байв. Пуужинг хөөргөх үед эдгээр сармагчингуудыг мэдээ алдуулалсан байжээ.
3. Цыган ба Дезик (Нохой) - 1951 оны 7-р сарын 22
Зөвлөлт Холбоот Улс амьд амьтдыг сансарт илгээсэн анхны орнуудын нэг юм. 1961 оны 7-р сарын 22-нд Оросууд R-1 IIIA-1 онгоцыг сансарт илгээсэн боловч тойрог замд нисээгүй. Сансрын хөлөгт Дезик, Цыган гэсэн хоёр нохой тээвэрлэж явсан бөгөөд тэд сансарт хөөрөөд амжилттай эргэн ирсэн анхны амьд амьтад байв. Хэдийгээр эдгээр ноход эхний нислэгээс амьд гарсан ч тэдний нэг нь дараагийн нислэгээр нас баржээ. Энэхүү амжилттай төслийн хариуд АНУ сансрын хөлөг дээр хулгана хөөргөхийг оролдсон боловч бодит сансрын нислэгийн өндөрт хүрч чадаагүй юм.
4. Лаика (нохой) - 1957 оны 11-р сарын 3
ЗХУ Лаика нэртэй өөр нэг нохойг Спутник хэмээх Sputnik-2 хөлгөөр сансарт илгээв. Зөвлөлт Холбоот Улс 1957 оны 11-р сарын 3-нд тойрог замд хоёр дахь удаагаа бүтээгдсэн сансрын хөлгөөр Лаикаг тойрог замд илгээжээ. Оросууд тойрог замд байхдаа сансрын хөлгийг жолоодоход шаардлагатай технологийг зохион бүтээгээгүй байсан тул нохой нислэгийн үеэр нас баржээ. 1961 оны 4-р сарын 12-нд Юрий Гагарин сансарт нисэхээс өмнө ЗХУ өөр арав гаруй нохойг сансарт илгээж байжээ.
5. Абль ба Бейкер (сармагчин) - 1959 оны 5-р сарын 28
Сансрын нислэгээс амьд үлдсэн анхны сармагчингууд нь Бархасбадь-IRBM AM-18 хөлөг онгоцоор сансарт илгээгдсэн Абль, Бейкер нар байв. 1959 оны 5-р сарын 28-нд сансрын хөлгийг Америк гаралтай резус сармагчин болох Абль болон Бейкер хэмээх сармагчингийн хамт хөөргөжээ. Абль, Бейкер нар 10,000 миль/цаг хурдтайгаар 360 милийн өндөрт гарсан Бархасбадь-IRBM AM-18-ийн хамрын конус хэсэгт байрласан байв. Эдгээр сармагчингууд таталцлын хүчнээс 38 дахин их хүчийг даван туулж, есөн минутын турш жингүйдэж байв. Хэдийгээр сармагчингууд амьд үлдсэн ч эмч нар түүний биеэс халдвар авсан электродыг гаргаж авах үед хэрэглэсэн мэдээ алдуулалтаас үүдэлтэй хариу урвалын улмаас дөрвөн өдрийн дараа Абль нас баржээ. Бейкер 1984 оны 11-р сарын 29 хүртэл амьдарч чадсан бөгөөд нислэгийн дараа хэдэн сарын турш хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн анхаарлын төвд байжээ. Бейкерийг эмч нар анхааралтай ажиглаж, түүнд ямар нэгэн гаж нөлөө үзүүлсэн эсэхийг мэдэхээр хичээж байв. Түүнчлэн нөхөн үржихүйн систем нь хэвийн ажиллаж байгаа эсэхийг нь шалгахын тулд түүнийг хослуулж байжээ.
6. Хэм (Шимпанзе) - 1961 оны 1-р сарын 31
Хэмийг 1961 оны 1-р сарын 31-нд Redstone пуужингийн Меркури капсул дотор сансарт хөөргөжээ. Хэмд цахилгаанд цохиулахаас зайлсхийх, мөн гадил жимсний шагнал авахыг хүссэн үедээ хөшүүргийг татах талаар зааж сургасан байна. Энэхүү нислэг нь сансрын нислэгийн үеэр олон даалгавруудыг гүйцэтгэх чадварыг харуулсан бөгөөд түүний зорилго нь Меркури-Улаан чулуу 2 байв. АНУ эцэст нь 1961 оны 11-р сарын 29-нд Инос хэмээх өөр нэг шимпанзег тойрог замд амжилттай илгээжээ.
7. Ветерок ба Уголёк (Нохой) - 1966 оны 2-р сарын 22
1966 оны 2-р сарын 22-нд Зөвлөлт Холбоот Улс "Восход" төслийн хүрээнд (Орос хүн сансарт хоёр дахь удаагаа сансарт хөөргөх төсөл) "Космос 110" дээр хоёр нохойг сансарт хөөргөж, 1966 оны 3-р сарын 16-нд газардахаас өмнө хорин хоёр хоногийг сансарт өнгөрөөжээ. Хүн төрөлхтөн 1971 онд "Союз-11" хөлөг онгоц хүртэл Оросын энэхүү хоёр нохойны тогтоосон дээд амжилтыг давж чадаагүй юм.
8. Яст мэлхий - 1968 оны 9-р сарын 14
Зөвлөлт Холбоот Улс 1968 оны 9-р сарын 14-нд Zond 5 хөлөг онгоцоор анхны яст мэлхийг сансарт хөөргөжээ. Эдгээр яст мэлхийг бусад биологийн сорьцууд болох хоолны хорхой, дарсны ялааны хамт хөөргөсөн байна. Эдгээр амьтад нь сансар огторгуйд анхны сарыг тойрон аялсан амьтад юм. Эдгээр амьтдыг тээвэрлэж явсан капсул буух газраа хэтрүүлсэн боловч 1968 оны 9-р сарын 21-нд амжилттай олджээ. Онгоцонд байсан яст мэлхий болон бүх биологийн сорьцууд амьд үлдсэн ч жингээ хассан байв.
9. Яст мэлхий - 1975 оны 11 сарын 17
Зөвлөлт Холбоот Улс хиймэл дагуулууд дээр олон тооны биологийн ачаа бүхий олон тооны Бион нислэгүүдийг эхлүүлсэн юм. Эдгээр үйл явдлын заримд нь Оросууд харх, яст мэлхийг хөөргөжээ. 1975 оны 11-р сарын 17-нд хөөргөсөн "Союз 20" хөлөг онгоцонд яст мэлхий байв. Эдгээр яст мэлхий нь сансарт ерэн хоног байх хугацаандаа сансарт амьтад байсан шинэ дээд амжилтыг тогтоожээ.
10. Tardigrades & Cockroaches - 2007 оны 9-р сарын 14
FOTON-M3-ийн даалгаврын үеэр Европын сансрын агентлаг 2007 оны 9-р сарын 14-нд сансарт тардиград (усны баавгай хэмээх бичил биет) хөөргөжээ. Тардиградыг задгай сансарт нэмэлт хамгаалалтгүй 10 хоног байлгахад амьд үлдэж чадсан юм. Мөн FOTON-M3 нь тус нислэгийн үеэр битүү саванд жоом байршуулж сансарт авч гарсан байна. Энэ үеэр авч явсан эм жоомнуудын нэг нь хээлтэй болжээ. Жоомнууд эх дэлхийдээ буцаж ирсний дараа Надежда нэртэй тус эм жоом нь үр төл гаргасан бөгөөд сансрын тойрог замд байхдаа хээлтэй болж үр төл гаргасан анхны амьтан хэмээн бүртгэгдсэн байна.
Эх сурвалж: The First Animals in Space - WorldAtlas
